ایران و میزبانی دیپلماسی منطقهای؛ تلاش برای ثبات در افغانستان و هشداری به طالبان
به گزارش خبرگزاری رشد؛ در شرایطی که افغانستان پس از جمهوریت و رویکار آمدن طالبان، با بحرانهای عمیق سیاسی، اقتصادی و انسانی دست به گریبان است، هر ابتکار دیپلماتیک منطقهای میتواند نقشی کلیدی در ترسیم آیندهی این کشور و امنیت کل آسیای مرکزی ایفا کند.
خبر میزبانی ایران از نشست منطقهای با حضور نمایندگان ویژه کشورهای پاکستان، تاجیکستان، ازبکستان، ترکمنستان، چین و روسیه درباره افغانستان، گامی مهم در راستای همگرایی دیپلماتیک کشورهای همسایه و ذینفع در سرنوشت افغانستان است. این نشست، فراتر از یک دیدار معمولی، پیامها و ضرورتهای ژئوپلیتیک مهمی را در خود جای داده است.
نشست تهران: نماد تغییر رویکرد از رقابت به همکاری؟
برای دههها،افغانستان عرصه رقابت و حتی تقابل قدرتهای منطقهای و فرامنطقهای بود. کشورهای حاضر در این نشست، هر یک به دلایل تاریخی، امنیتی، اقتصادی و قومیتی، منافع حیاتی در افغانستان دارند.
ایران میزبان، با میلیونها افغانستانی مهاجر و چالشهای امنیتی مرزی، پاکستان با دغدغه عمق استراتژیک و مسئله مرز دیورند، کشورهای آسیای مرکزی با نگرانی از نفوذ افراط گرایی و چین و روسیه با اولویت مقابله با تروریسم و حفظ ثبات در پیرامور خود، همگی ذینفعانی کلیدی هستند.
برگزاری این نشست در تهران نشان میدهد که ایران در تلاش است تا خود را به عنوان یک بازیگر مسئول و صلحطلب در دیپلماسی منطقهای مطرح کند. سخنان اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه ایران، مبنی بر “اهمیت اساسی امنیت و ثبات در محیط همسایگی” و “عدم فروگذاری هیچ کوششی برای کاهش تنش بین کشورهای منطقه”، تأکیدی بر این تغییر تاکتیک از مواجهه به سمت گفتوگو و مدیریت جمعی بحران است.
غیبت پررنگ طالبان و ضرورت واقعبینی
یکی از نکات قابل تأمل در این خبر، عدم اشاره به حضور نمایندهای از گروه طالبان در این نشست است.
این سکوت میتواند چندین معنا داشته باشد: یا دعوتی صورت نگرفته، یا طالبان حاضر به پذیرش شرایطی مانند تشکیل دولت فراگیر نشده، یا کشورهای حاضر ترجیح دادهاند در این مرحله بدون حضور مستقیم طالبان، هماهنگی مواضع خود را انجام دهند. به هر حال، این غیبت، شکافی جدی بین حکومت فعلی کابل و همسایگانش را نشان میدهد.
کشورهای منطقه اگرچه با طالبان تعامل دارند، اما به نظر میرسد در مورد ضرورت تشکیل دولت فراگیر که نماینده تمام اقوام و گروههای افغانستان باشد، اتفاق نظر دارند. این نشست میتواند فرصتی برای هماهنگ کردن فشارهای نرم دیپلماتیک و اقتصادی بر طالبان برای انعطاف بیشتر باشد.
طالبان باید سر عقل بیاید و مذاکرات بینالافغانی را آغاز کند
اینجاست که تحلیل به یک هشدار جدی و تاریخی میرسد: طالبان باید سر عقل بیاید و مذاکرات جدی و فراگیر بینالافغانی را برای شکلدهی به یک نظام سیاسی با مشارکت همه جریانها آغاز کند؛ وگرنه جنگ داخلی دیگری اجتنابناپذیر است.
افغانستان کشوری کثیرالمله با تاریخ پیچیده و گروههای قدرت متنوع است. حکومت تکقطبی و انحصاری طالبان، که حقوق سیاسی، اجتماعی و فرهنگی بخش عظیمی از جامعه افغانستان را نادیده میگیرد، نمیتواند پایدار باشد. مقاومت در برخی نقاط کشور، فعالیت گروههای مخالف و نارضایتی فزاینده عمومی، خاکستری است که میتواند به سرعت شعلهور شود. کشورهای حاضر در نشست تهران نیز به خوبی میدانند که بیثباتی داخلی در افغانستان، مانند گذشته، تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی همه آنهاست.
افراطگرایی، قاچاق مواد مخدر و سلاح و موج جدید مهاجران، اولین پیامدهای یک درگیری داخلی خواهد بود.
فرصتی برای دیپلماسی پیشگیرانه
نشست تهران یک فرصت است، فرصتی برای کشورهای کلیدی منطقه که پس از سالها، به جای بازی در زمین رقابت، حول منافع مشترک خود در قبال ثبات افغانستان هماهنگ عمل کنند.
این هماهنگی میتواند زمینهساز ارائه یک طرح منطقهای منسجم برای حمایت از پروسه صلح واقعی در داخل افغانستان باشد. اما موفقیت این دیپلماسی منوط به یک شرط اساسی است: طالبان باید بداند که انحصار قدرت و نادیده گرفتن واقعیتهای اجتماعی افغانستان، راهی به جز برگشت به تاریکی جنگ داخلی ندارد.
فشار هماهنگ منطقهای، همراه با هوشیاری جامعه بینالملل، میتواند طالبان را به سمت میز مذاکره با سایر افغانها سوق دهد. آینده افغانستان و امنیت کل منطقه، در گرو این انتخاب است: گفتوگوی فراگیر و مشارکتجویانه، یا سقوط دوباره در ورطه درگیری که این بار ممکن است مرزهای کنونی را نیز درنوردد. ایران و شرکای منطقهایاش در این نشست، این پیام را به طور ضمنی اما قاطع به کابل میفرستند: زمان واقعبینی و مصالحه فرا رسیده است.
خبرگزاری رشد
