دهها مدرسهی دینی غیررسمی، با دهها فرد مسلح غیرقانونی درشمال کابل فعالیت دارند
ولسوالیهای میربچه کوت، شکردره، قره باغ، کلکان، استالف، فرزه و گلدره، هفت ولسوالی که در شمال کابل موقعیت دارند و بزرگراه شمال افغانستان ازهمین ولسوالیها میگذرد. دراین میان قره باغ و شکردره، بیشترین مدارس را در خود دارند.
یافتههای مرکز خبرنگاری تحقیقی پیک نشان میدهد که در هفت ولسوالی شمال کابل، ۵۵ مدرسهی دینی غیررسمی فعالیت دارند که در بسیاری ازاین مدرسهها، بین ۱ تا ۷ فرد مسلح غیرقانونی بهگونهی آشکار حضور دارند.
ولسوالیهای میربچه کوت، شکردره، قره باغ، کلکان، استالف، فرزه و گلدره، هفت ولسوالی که در شمال کابل موقعیت دارند و بزرگراه شمال افغانستان ازهمین ولسوالیها میگذرد. دراین میان قره باغ و شکردره، بیشترین مدارس را در خود دارند.
در هر یک ازاین ولسوالیها، ۲ تا بیشتر از ۲۰ مدرسهی دینی غیررسمی وجود دارد که در هرکدام آن، ۱۵۰ تا ۲۰۰ شاگرد بین ۱۰ تا ۲۵ سال آموزشهای دینی را فرا میگیرند. بسیاری ازاین شاگردان از ولایتهای مختلف بهاین مدارس آمدهاند.
یافتههای پیک از دادهها و معلومات منابع، نشان میدهد که این مدارس نهتنها در وزارت معارف کشور ثبت و راجستر نیستند، بلکه نصاب آموزشی آنها نیز توسط مسوولان و آموزگاران این مدارس، ترتیب و تدریس میشود.
یک تن از آموزگاران مدرسهی دینی خصوصی (جامعهالاسلامیه) در ولسوالی قرهباغ، میگوید که تدریس قرآنکریم، نیازی بهاجازه و ثبت و راجستر ندارد و آنها بهجز تدریس قرآن و مضامین دینی، فعالیت دیگری ندارند.
این آموزگار، همچنان تاکید دارد که نصاب آموزشی آنان در مقایسه با نصاب آموزشی مدرسههای دولتی، مکمل و پیشرفتهاست و بههمین دلیل، بسیاری از طالبان دین بهجای مدرسههای دولتی به مدرسههای خصوصی رجوع میکنند.
اما وزارت معارف نمونهای از نصاب آموزشی یکی ازاین مدرسههای غیررسمی را، نادرست خوانده و تاکید دارد که فعالیت هرگونه نهاد آموزشی بدون مجوز رسمی این وزارت، غیرقانونی است.
خبرنگار پیک تلاش کرده که با هریک از شاگردان، آموزگاران و مسوولان این مدرسهها گفتوگوی تصویری داشته باشد؛ اما بیشتر مسوولان این مدرسهها نهتنها که حاضر بهگفتوگو نشدهاند، بل حتا مانع مصاحبه با آموزگاران وشاگردان مدرسه نیز شدهاند.
چنانکه یکی از آموزگاران مدرسهی «سیدنا عثمان بن عفان» در ولسوالی قره باغ ولایت کابل، زمانیکه درحال گفتوگو با خبرنگار پیک بود؛ مسوول مدرسه او را مورد ضرب و شتم قرار داد و افزونبر ناسزاگویی بهخبرنگار پیک، اجازهی تصویربرداریهم داده نشد.
مدرسهی دینی جامعهالاحناف، یکی دیگر از مدرسههای غیررسمی در ولسوالی شکردرهی کابلاست که نزدیک به دوصد کودک و نوجوان ۷ تا بالاتراز ۲۰ سال درآن مشغول آموزشهای دینی هستند.
مفتی محمد نعمان مسوول این مدرسه، به خبرنگار پیک میگوید که این مدرسه بیشتر از ده سال بهاینسو در بخشهای آموزش قرآن و دیگر مضامین دینی فعالیت دارد.
او همچنان دربارهی افراد مسلح که در مقابل دروازه ورودی مدرسه مجهز با کلاشینکوف نشسته بودند، گفت که آنان زیر تهدید گروه داعش قرار دارند و بهخاطر حفاظت از خود شان افراد مسلح دارند.
دربارهی اینکه ازکجا اسلحه بهدست آورده اند؟ چهمقدار اسلحه و مهمات باخود دارند و آیا جواز رسمی اسلحه دارد یا نه؟ چیزی نمیگوید. اما سخنگوی وزارت امور داخلهی کشور میگوید که جواز حمل هیچگونه جنگافزار بهاین مدرسهها داده نشدهاست.
محمد یعقوب ۱۲ ساله باشندهی اصلی ولسوالی گذرهی ولایت هرات که از دو سه ماه بهاینسو دراین مدرسه مشغول یادگیری حفظ قرآنکریم است، میگوید:
« د منطقه ما هم مدرسه است، ولی پدرم خواست که دراینجا سبق بخوانم ».
بهگفتهی خودش، تا صنف پنجم در زادگاهش مکتب خواندهاست؛ اما ازاین پس میخواهد که تنها حافظ قرآنکریم باشد.
او گفت: « ازین پس نیازی به ادامهی آموزش در مکتب ندارم ».
مصارف و منابع مالی
شاگردانیکه دراین مدارس درس میخوانند، غذای سه وقت و خوابگاه شان نیز در داخل همین مدرسهها فراهم میشود. شماری اندک ازاین مدرسهها، از شاگردان شان دو تا سه هزارافغانی فیس سالانه میگیرند؛ اما در بیشتر مدرسهها رایگان است.
باوجود اینکه خبرنگار پیک تلاش کرده است تا مصارف دقیق و منابع درامد این مدرسهها را واضح بسازد؛ اما هیچ یک حاضر به ارایه پاسخهای دقیق دراین باره نشدهاست. کرایه جایداد، کمکهای مالی تاجران ملی و موادخوراکی باشندههای محل، ظاهرن از منابع عمدهی مالی این مدرسهها گفته شدهاست.
اما فوزیه ناصریار عضو مجلس نمایندگان، منبع درامد این مدرسهها را مجهول میداند. بهگفته وی، احتمال دارد برخی ازاین مدرسهها منابع مالی پنهان بیرونیهم داشته باشند. ادعایکه ازسوی مسوولان مدرسهها رد شدهاست.
رابطهی مدرسه و ناامنی
میزان رویدادهای امنیتی در بزرگراه کابل – شمال در امتداد ولسوالیهای قره باغ و شکردره در هفتههای پسین افزایش یافته است و درحالحاضر، حتا سفرهای برخیاز مقامهای دولتی دراین جاده، بهسادهگی ممکن نیست.
حملههای مسلحانه، ماین گذاری، ترور و پخش شبنامهها، از مواردیاند که در برخی ازاین ولسوالیها گزارش شدهاست. منابع امنیتی، بیشترین رویدادهای ضدامنیتی را در ولسوالیهای شمال کابل، به گروههای طالبان و داعش نسبت دادهاند.
درهمینحال، برخی از منابع محلی حضور افراد مسلح در مدرسههای غیررسمی ولسوالیهای شمال کابل را، مشکوک توصیف کرده و این مدرسهها را محل سربازگیری برای مخالفان مسلح دولت و دلیل ناامنی در حومهی پایتخت میدانند.
شاهرسول فایق ولسوال پیشین شکردره بهخبرنگار پیک میگوید که بسیاری از افراد مربوط بهاین مدرسهها جنگافزار غیرقانونی دارند و هرازگاهی با پخش شبنامهها و حملههای مسلحانه بر افراد دولتی و نیروهای امنیتی، امنیت را در منطقه مختل میسازند. آقای فایق، مسوولان محلی بهویژه نیروهای امنیتی را در امر نظارت ازاین مدرسهها و جلوگیری از فعالیت مسلحانه و غیرقانونی آنان، عاجز و ناتوان دانسته میافزاید که حکومت، هیچ کنترول و نظارتی برفعالیت این مدارس ندارد.
بهگفته یک منبع امنیتی در ولسوالی قرهباغ؛ اطلاعات آنها نشان میدهد که بسیاری از افراد مسلح ساکن در مدرسههای مرکز و روستاهای این ولسوالی، مربوط به طالبان وگروه داعش اند. اتهامیکه ازسوی مسوولان مدرسههای غیررسمی رد شدهاست.
پولیس کابل دراین باره چیزی نمیگوید؛ اما وزارت امورداخله افزایش حرکتهای تخریبی و هراسافگنی را در برخی از ولسوالیهای کابل میپذیرد و تاکید میکند که در نتیجهی عملیات نظامی، تهدیدهای امنیتی دراین مناطق کاهش یافتهاست.
چیزیکه برخی از نمایندگان مردم در پارلمان و باشندههای محل، نادرست میخوانند و نیروهای امنیتی را به ناتوانی در تامین امنیت و جلوگیری از فعالیت افراد مسلح غیرمسوول و مربوط به گروههای مخالف دولت متهم میکنند.
فوزیه ناصریار نمایندهی کابل در مجلس نمایندگان میگوید که نهتنها کودکان خوردسال، بلکه شمار زیادی از جوانان و افراد ناشناس نیز، از مناطق مختلف کشور دراین مدرسهها جابهجا شده و افزونبر ترغیب و تحریک اذهان کودکان و نوجوانان بهسوی افراطیت و خشونت، هرازگاهی دست به اعمال هراسافگنانه میزنند.
نورالله باشندهی مرکز ولسوالی شکردره، میگوید که افراد مسلح مربوط به طالبان با پخش شبنامههای کتبی از آنها خواستهاند که هرچه زودتر خانههای شان را ترک کنند.
او درحالیکه بهگفتهی خودش، هیچ کار و وظیفهای در هیچ نهاد دولتی ندارد و یک کسبهکار عادیاست، میافزاید:
« چندین خانواده از دوستان و نزدیکان ما بهخاطر همین تهدیدها و شبنامههای طالبان، بهکابل کوچ کردند و ماهم کوچ میکنیم ».
مدرسههای رسمی و غیررسمی
یک مقام ارشد وزارت معارف، بهخبرنگار پیک میگوید که تنها ۷۳۳ مدرسهی دولتی، ۷۸ مدرسهی خصوصی، ۲۱۷ دارالحفاظ دولتی، ۲۶ دارالحفاظ خصوصی، ۸۱ دارالعلوم دولتی و ۲۸ دارالعلوم خصوصی در سراسر کشور، ثبت و راجستر این وزارت است.
اما بهگفتهی مسوولان وزارت حج و اوقاف، نزدیک به ۵۰۰۰ مدرسه و دارالحفاظ در سراسر کشور نزد این وزارت ثبت و راجستراند که ازاین میان، تنها ۳۶۸ مدرسه و دارالحفاظ جواز رسمی فعالیت ازاین وزارت باخود دارند و باقی هیچگونه سند مجوز رسمی باخود ندارند.
هرچند وزارت حج و اوقاف، آمار دقیقتری از مدرسههای غیررسمی دراختیار ندارد و همچنان، ذبیحالله عتیق عضو کمیسیون امور دینی و فرهنگی مجلس نمایندگان، تعداد مدرسههای غیررسمی را چندین برابر و حتا بیشاز دههزار مدرسه تخمین زدهاست؛ اما مسوولان وزارت معارف میگویند که بیشاز (۳۵۰۰) مدرسهی دینی، دارالحفاظ و دارالعلوم خصوصی غیررسمی در سراسر کشور فعالیت دارند. آماریکه بهگفتهی این مسوولان درحال تغییر و افزایشاست و مسوولیت احصاییه و نظارت آنهم بردوش وزارت حج و اوقاف نه، بل از مسوولیتهای وزارت معارف است.
مسوولان برخی از مدرسههای غیررسمی، مدعیاند که آنها بهدلیل نداشتن امکانات، نمیتوانند جواز رسمی فعالیت بهدست بیاورند. اما وزارت معارف با رد این ادعا، تاکید دارد که این مدرسهها بنابر سه دلیل عمده، حاضر نمیشوند که در چوکات این وزارت فعالیت داشته باشند.
با آنکه مسوولان مدرسههای غیررسمی در شمال کابل، هرگونه رابطه و همکاری با گروههای طالبان و داعش را رد میکنند؛ اما برخی از شاگردان، آموزگاران و مسوولان این مدرسهها، با آزادی بیان، حقوق بشر، آزادیهای زنان و حتا درج نام مادر در شناسنامهی شهروندان، مخالف اند.
گزارشگر: فخریه رادفر