صلح افغانستان از گذشته تا امروز
صلح مقولهی گمشدهی انسان افغانی است و زیست صلح آمیز، همراه با آرامش آرزوی همگانی و تمامی کشورهای جنگ زده است، واقعیت این است که دست یابی به صلح علاوه بر اینکه یک خواست فطری و انسانی است که در ذات انسان نهفته است، یکی از ضرورتهای مبرم زندگی اجتماعی میباشد، به ویژه در جهان امروز که زندگی پیچیده شده، سطح دانش و آگاهی نسبت به چگونه زیستن افزایش یافته است، از جانب دیگر چالشها و موانع در زندگی روز مره کشورهای توسعه نیافته نیازمند ایجاد فضای صلح و ثبات است که ایجاب میکند انسان امروز به جدیت و قاطعیت تمام در جستجوی صلح باشد.
وضعیت خاص و بحران زدهی افغانستان این ضرورت را برای مردم ما دو چند ساخته است اما نکتهی که نباید از یاد برد این است که آرزو داشتن و توقع بردن یک چیزی است و دست یافتن و بدست آوردن آن مطابق با شرایط عینی چیزی دیگر. چنین خواست و آرزویی بایستی در یک میکانیزم و راهکاری مطابق با شرایط عینی ساماندهی و برنامه ریزی گردد؛ اگر غیر از این باشد، صلح به یک پدیدهی دست نیافتنی و نوستالژیک مبدل خواهد شد.
مسئله تداوم خشونت و افزایش روز افزون آن نه تنها در داخل کشور افغانستان باعث ایجاد بحرانهای متعدد گردیده است، بلکه به گونهی سیاست و عملکرد برخی از اعضای جامعه جهانی را در نزد افکار عمومی آن کشورها نیز زیر سوال قرار داده و تنش هایی را به وجود آورده است.
از جمله میتوان به بحثها و کشمکشهای سیاسی پیرامون مسئله حضور نیروهای امریکایی در افغانستان و پرسش دست آورد این حضور در جامعه امریکا اشاره داشت. روی همین ملحوظ است که گفتمان صلح افغانستان، به مبحث داغ روز در سطح منطقه و جهان مبدل شده است.
افغانها در حال حاضر به یک نوستالژی در عرصهی ثبات و امنیت کشورشان دچار شدهاند، امید به صلح همراه با ترس از دست دادن آن، چیزی است که اذهان عموم را درگیر خود نموده است، به دلیل اینکه افغانستان در تمام مقاطع تاریخی خویش دورههای کوتاه ثبات را تجربه کرده است ولی همیشه در معرض تهاجم قدرتها و تهدید مخالفین مسلح بوده است.
نوستالژی و یادمانهی گذشتهها بخشی از زندگی هرانسان است، یادوارههای قدیم اگر از حیطه فردی خارج شود و با جامعه پیوند بخورد، دارای تاثیر و کارکرد سیاسی می شود که بیانگر اتفاقات خاص و محصول شرایط ویژهی اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است. به خوبی به یاد داریم که نزدیک به سه دههی گذشته داکتر نجیب الله رئیس جمهور فقید افغانستان نیز برنامهی موسوم به «مشی مصالحه ملی» را مطرح کرده بود، که امروزه روایت ناکام آن، این حسرت و نوستالژی جدی مردم افغانستان را نسبت به مسئلهی صلح و امنیت شدت میبخشد.
جدا از بحث دربارهی مجموع عوامل دخیل در شکست سیاسی آشتی ملی دکتر نجیب الله، شاید یکی از عوامل اصلی این بود که کشورهای خارجی حامی مجاهدین، می خواستند شاهد نابودی رژیم باشند نه آشتی با آن؛ مجاهدین آن وقت که از طرف برخی از کشورهای عربی و پاکستان تمویل میشدند با تکیه به پشتوانه آنان از پذیرش صلح سرباز زدند.
روس نیز که از دولت نجیب حمایت میکرد، به یکبارگی پشت اش را خالی کرد و حکومت نجیب با دشواریهای زیاد سه سال از بودجه شخصی تداوم خود حفظ را نمود. اما اکنون با وجود تشابه ظاهری این دو مقطع زمانی، شرایط به گونهی دیگری است، در حال حاضر با توجه به ادامه نا آرامیها، اعتقاد عمومی در داخل افغانستان بر این است که « گفتمان بین الافغانی» با محوریت دولت افغانستان یگانه راه رسیدن به صلح است. در آن زمان اکثریت قریب به اتفاق مردم افغانستان با دولت داکتر نجیب مخالف بودند، در حالیکه امروز بیشترین مردم افغانستان، همراه و همگام با دولت اند، مردم خواهان ثبات پایدار و برقراری امنیت در افغانستان هستند و از گفتمان صلح با مخالفان مسلح دولت مشروط به پذیرش نظام و قانون اساسی موجود استقبال میکنند.
در عین حال جامعه بین المللی نیز تمام تلاش های خود را به خرج میدهد که پیش از ترک افغانستان، دولت بتواند با مخالفین مسلح خود به نوعی به توافق صلح دست یابد. گزینهی گفتگو با مخالفان مسلح دولت افغانستان و جلب موافقت آنها همواره نزد حامیان بین المللی دولت وجود داشته است، مردم شاهد اند که تلاشهای ملی و بین المللی برای صلح از کنفرانس بن تا امروز به صورت جدی ادامه داشته است، از جمله می توان به تقرری زلمی خلیلزاد فرستاده ویژهی امریکا در امور صلح افغانستان و هشت دور گفتگو، و عنقریب آغاز دور تازهی مذاکرات امریکا با طالبان، انجام مذاکرات چهارجانبهی صلح(امریکا، چین، روسیه، پاکستان)، اعلان همکاری و میزبانی کشورهای آلمان، قطر و روسیه اشاره نمود.
باتوجه به امتیازات فوق که مقطع زمانی اکنون از آن بهرهمند هست نتیجه میگیریم که گفتمان صلح افغانستان برعلاوه حمایت داخلی حمایت منطقهیی و جهانی را باخود دارد، کشورهای منطقه و مجامع بین المللی آماده است که صلح و ثبات درافغانستان پایدار و نهادینه شود و به قرائت نوستالژیک صلح درافغانستان، نقطه پایان گذاشته شود.
شریفه جمال/رشد