پس از ملا منان بر سرِ گروه طالبان چه خواهد آمد؟
ملا محمدرحیم مشهور به ملا منان شبنه‌شب گذشته در یک حمله هوایی نیروهای خارجی در ولسوالی نوزاد هلمند کشته شد. گفته شده است که این حمله از سوی یک هواپیمای بی‌سرنشین اجرا شده است. مقام‌های محلی هلمند و نهادهای امنیتی کشور می‌گویند که ملا محمدرحیم فرماندهی نظامی گروه طالبان در افغانستان را به عهده داشت. هم‌چنان وی به عنوان والی نام‌نهاد این گروه برای هلمند در این ولایت فعالیت می‌کرد. گروه طالبان کشته شدن این فرمانده نظامی خود را تأیید کرده است.
وزارت داخله می‌گوید که ملا منان در حملات زیادی در ولایت‌های مختلف کشور از جمله هلمند و ولایت‌های شرق کشور و هم‌جوار با هلمند دست داشت. نجیب دانش، سخنگوی وزارت امور داخله، در یک نشست مطبوعاتی هم‌چنان گفت که ملا منان، مواد مخدر نیز قاچاق می‌کرد. این مجموعه‌ای از معلوماتی است که پس از کشته شدن این فرمانده نظامی گروه طالبان به رسانه‌ها مخابره شده است.
هلمند پایگاه اصلی گروه طالبان در کشور است. بارها مقام‌های امنیتی ادعا کرده‌اند که رهبری شورای کویته گروه طالبان در حال رفت‌وآمد به این ولایت بوده‌اند. بیش‌تر جنگ‌ها در افغانستان، به ویژه در ولایت‌های جنوب، جنوب‌شرق و غرب کشور از همین ولایت رهبری شده است.
این ولایت در عین حال بزرگ‌ترین منبع تولید کوکنار و مواد مخدر افغانستان است. در کنار گروه طالبان، شبکه‌های بزرگ قاچاق مواد مخدر در این ولایت جنوبی فعالیت می‌کنند. از جانب دیگر، برای سال‌های طولانی است که شماری از معادن هلمند توسط گروه طالبان استخراج می‌شود. معادن، دومین منبع بزرگ درآمد گروه طالبان، پس از مواد مخدر، در هلمند است.
با این حال، هلمند برای گروه طالبان از موقعیت استراتژیک برخوردار است. چند ولسوالی این ولایت سال‌ها است که در کنترول گروه طالبان قرار دارد. تلاش‌های نیروهای داخلی و خارجی برای برچیدن بساط طالبان از این ولایت تاکنون ناکام بوده است. گروه طالبان با استفاده از موقعیت استراتژیک این ولایت، پنج ولایت همسایه آن از جمله ارزگان، قندهار، فراه، نیمروز و بخش‌هایی از دایکندی و غور را ناامن ساخته است. بسیاری از حملات این گروه به این ولایت‌ها از همین ولایت سازمان‌دهی و اجرا می‌شود. هم‌چنان به دلیل داشتن مرز طولانی با پاکستان، امکان رفت‌وآمد رهبران و جنگ‌جویان این گروه به پاکستان بسیار آسان است، به همین شکل وارد کردن سلاح و مهمات و برعکس انتقال مواد مخدر و قاچاق معادن به پاکستان. از این رو، گروه طالبان در سایر ولایت‌ها بعضاً شکست‌های سنگینی را متقبل شده است، اما در هلمند با هر بار ضربه، دوباره روی پایش ایستاده است.
با این حال، نقش ملامحمد رحیم مشهور به ملا منان در چنین ولایتی برای گروه طالبان بسیار مهم بوده است. او به عنوان فرمانده جنگی این گروه برای چندین سال در ولایتی به سر برده است که بزرگ‌ترین منابع غیرقانونی تولید پول را در اختیار داشته است. ملا منان آن گونه که نهادهای امنیتی ادعا دارند، بزرگ‌ترین قاچاق‌بر مواد مخدر در هلمند نیز بوده است. برای کسی که فرماندهی نظامی یک گروه هراس‌افگن را به عهده داشته است، بعید نیست که قاچاق مواد مخدر انجام داده باشد. به همین شکل، استخراج و قاچاق معادن هلمند نیز برای چنین فردی مثل آب خوردن بوده است و شاید مایه مباهات. بنا بر این، کشته شدن ملا منان، یک ضربه مهلک به پیکر گروه طالبان به حساب می‌آید؛ گروهی که فرماندهی نظامی آن برای هر فردی میسر نیست. باید در کشتار آدم‌ها بی‌بدیل و در طراحی و مدیریت جنگ‌های چریکی و جبهه‌ای بسیار ماهر بود تا به فرماندهی جنگ این گروه در برابر نیروهای تا به دندان مسلح داخلی و خارجی در افغانستان رسید. به نظر می‌رسد که ملا منان از این جهت کارنامه موفقی در نزد گروه طالبان داشته است و کشته شدن او آسیبی است که تا مدت‌ها باعث سرخورده‌گی و سردرگمی در میان این گروه خواهد شد.
از جانب دیگر، شبکه قاچاق‌برانی را که این فرمانده گروه طالبان در هلمند رهبری می‌کرد، در پی کشته شدن وی، برای مدت طولانی متلاشی خواهد شد. سامان دادن دوباره به این شبکه کار دشواری است و بسیار زمان خواهد برد تا مثل گذشته فعال شود. از این حیث نیز گروه طالبان در هلمند آسیب دیده است و دو منبع بزرگ از عایدات خود را اکنون در مخاطره می‌بیند. چنان‌که واضح است، مواد مخدر و معادن دو چشمه بزرگ عایداتی این گروه است که برای ادامه جنگ از آن‌ها تغذیه می‌کند. فروپاشی شبکه قاچاق زیر رهبری ملا منان می‌تواند روزگار گروه طالبان را به سیاهی ببرد و میدان را برای باخت این گروه بیش‌تر فراهم سازد.
کشته شدن ملا منان در کنار این پی‌آمدها برای گروه طالبان، یک پیام روشن دیگر نیز دارد. این پیام آن است که فضا برای بقای گروه طالبان در حال تنگ شدن است. چندی پیش مولانا سمیع‌الحق پدر معنوی این گروه در پاکستان کشته شد. این بار فرمانده نظامی این گروه در افغانستان در جایی کشته شده است که پایگاه اصلی طالبان در افغانستان به حساب می‌آید. احتمال می‌رود فشارهای نظامی علیه گروه طالبان در روزهای آینده تشدید شود. در حالی که هم‌زمان با این تلاش‌ها برای متقاعد کردن این گروه برای صلح با دولت افغانستان نیز جریان دارد. شورای امنیت ملی افغانستان به تازه‌گی دستور داده است تا حملات هوایی و زمینی علیه مواضع گروه طالبان تهاجمی‌تر شود. ناتو و امریکا نیز گفته‌اند که در تلاش پایان بخشیدن جنگ در افغانستان هستند و برای خروج نیروهای‌شان از این کشور برنامه‌ای ندارند. این‌ها نشان‌دهنده آن است که گروه طالبان زیر فشارهای بیش‌تری از نگاه نظامی قرار خواهد گرفت. به دنبال ملا منان، سران نظامی و سیاسی دیگر این گروه نیز یکی به دنبال دیگری از میان برداشته خواهد شد. تمامی این تلاش‌ها برای آن صورت می‌گیرد تا این گروه برای تمکین در برابر پیشنهاد صلح دولت افغانستان متقاعد شود و به این ترتیب به جنگ چندین ساله و کشاله‌دار افغانستان پایان داده شود.
خلیل روشنگر/ هشت صبح
