از مقبره انبیاء الهی تا مزار قهرمان ملی در بزرگترین قبرستان جهان

قدمت وادی السلام مشخص نیست، می گویند از قبل اسلام وجود داشته و به تصدیق برخی روایات در بحارالانوار، محل سجده فرشتگان به آدم، محل عبادت آدم ابوالبشر (ع) و حتی محل نماز پیامبر (ص) در شب معراج بوده است.

نظریه گردآمدن ارواح مومنین عالم در قبرستان وادی السلام طرفداران زیادی دارد و از همین رو سعی می کنند در سفر به نجف اشرف، حتماً به این مکان مقدس، پر ابهت و البته پر رمز و راز هم سری بزنند. جدا از مسائل معنوی، شیوه معماری و نوع چیدمان قبرها هم به گونه ای است که زائران را به حضور در این قبرستان ترغیب می کند. بنابراین آنهایی که پس از زیارت نجف قصد عزیمت به کربلا دارند، بخشی از مسیر را با پای پیاده یا با موتور سه چرخ، در وادی السلام طی می کنند و خود را به جاده اصلی می رسانند.

قبرها در وادی السلام چند شکل دارند، برخی کوتاه و محقر هستند و برخی بلند و معظم. آنهایی که کوچک هستند معمولا ۸۰ تا ۱۰۰ سانتی متر ارتفاع دارند و بخش اصلی زیرِ زمین است و حجره ای چهار تا شش متری را شامل می شود. قبرهایی هم هستند که روی زمین قرار دارند و بقعه و اتاقکی روی آن بنا شده و مسقف هستند و مقبره خانوادگی محسوب می شوند.

ورود به وادی السلام یکی ـ دو ساعت قبل از تاریکی هوا توصیه نمی شود، چون هم امنیت کم می شود، هم امکان گم شدن در آن وجود دارد. به هرحال اگر فرصت داشتید، حتما یکی ـ دو ساعت را به گشت و گذار در وادی السلام اختصاص دهید و مرگ را از نزدیک لمس کنید که در روایت از پیامبر (ص) داریم «مرگ را فراوان یاد کنید».

اندکی پس از داخل شدن به قبرستان از ورودی شارع الطوسی (ضلع شمالی حرم امیرالمومنین)، در سمت راست گنبدی فیروزه ای رنگ جلب توجه می کند که حدود صد متر از راه اصلی فاصله دارد. این بنا مرقد دو نبی الهی به نام های هود و صالح (ع) است و ساخت بارگاه برای آنها به قرن سیزدهم هجری و مرجعیت علامه سید محمدمهدی بحرالعلوم باز می گردد. دقیقاً یک قرن قبل نیز این بنا به همت یکی از خیرین ایرانی تجدید شده و امروز محل زیارت بسیاری از زائران عتبات است.

بعد از بازگشت به مسیر اصلی، با چند دقیقه پیاده روی می توان تابلوی مزار «علامه سیدعلی آقا قاضی» استاد عرفان مرحوم علامه طباطبایی را در سمت چپ مشاهده کرد. برای رسیدن به مزار این عارف بالله باید چند ده متری را از مسیر اصلی خارج شد. درباره علامه قاضی کرامات بسیاری نقل شده، از جمله اینکه از زمان مرگ خود آگاه بود. و سرانجام پس از هشتاد و سه سال و دو ماه و بیست و یک روز که از عمر مبارکش گذشته بود، در هفتم بهمن ماه ۱۳۲۵ شمسی دار فانی را وداع گفت.

یکی دیگر از قبور جالب توجه در وادی السلام، مزار شهید رئیسعلی دلواری است؛ از دلیران تنگستان بوشهر که پرچمدار مبارزه با استعمار انگلیس بود. سنگ مزار این قهرمان ملی ایران به تازگی تعویض شده و منقش به تمثال اوست. برای رسیدن به این مزار باید حدود پنج دقیقه ای از مزار علامه قاضی در مسیر اصلی به سمت شمال ادامه داد. اما چرا مزار قهرمان ملی ایران در وادی السلام است؟ او مانند بسیاری دیگر از افراد وصیت کرده بود پیکرش را در سرزمین عتبات دفن کنند.

طبق شنیده های تاریخی، در قدیم مشهور بود که افراد وصیت می کردند به جهت تقرب پیکرشان در جوار حرم ائمه در نجف یا کربلا دفن شود. البته از آنجایی که امکان انتقال سریع پیکر وجود نداشت، ابتدا جنازه را به صورت امانی در ایران دفن می کردند و پس از گذشت یکی دو سال، بقایایی آن را از قبر خارج کرده، در کفن می پیچیدند و به سرزمین عتبات منتقل می کردند.

در حال حاضر هم امکان خاکسپاری بسیار محدود ایرانیان در وادی السلام وجود دارد، بدین صورت که اگر اعضای کاروان‌های زیارتی حج و زیارت (و نه کاروان های متفرقه و آزاد) در سفر عتبات دار فانی را وداع کنند، با رضایت خانواده متوفی شرکت شمسا مقدمات کار را انجام می دهد. البته هر چند سال یک بار باید قطعه جدیدی با مجوز استانداری نجف خریداری شود تا ظرفیت تدفین ایرانیان فراهم آید.