افغانستان موزه ای از نژادها با رسم و رواج های مختلف

افغانستان کشوریست دارای تاریخ ‍۵ هزار ساله و گروه‌های قومی متعدد در آن زندگی می کند که برخی از این  اقوام تا هنوز هم بصورت دقیق ناشناخته باقی مانده است. البته مردم شناسان تلاش‌های زیادی کرده اند و نتایج خوبی را در این زمینه به دسترس علاقمندان قرار داده اند که ازمجموع مردم شناسان «اروین، اورال» و همکارانش، ۵۵ قوم را در افغانستان شناسایی کرده‌اند.

به گزارش خبرگزاری رشد: البته گروهی دیگری از محققان افغانستان را موزه ای از نژاد و ملل گوناگون می دانند که سکنه فعلی آن بازماندگان دو نژاد عمده هستند:

نژاد سفید: شامل پشتون ها، تاجیکها ، هزارها ،نورستانیها و …

نژاد زرد : شامل ازبکها ،ترکمنها ،قرقیزها ،مغولها ،و …

این کشور باستانی در حال حاضر ۳۴ ولایت دارد که هر ولایت رسم و رواج های مختلف  خود را دارند  در بخش اول میخواهم رسم و رواج مراسم خواستگاری و عروسی را در شهر کابل را برای خواننده گان معرفی کنم.

مراسم خواستگاری در شهر کابل

از گذشته های دورمراسم خواستگاری در شهر کابل معمولاٌ بدین ترتیب انجام می شد که مادر خانواده برای پسر جوان خویش درصدد پیدا کردن دختری مورد پسند بود. دختر خوب کسی است که باید اطاعت به فامیل داماد داشته باشد، دارای اخلاق خوب، گذشته نیک وفامیل نیک نام داشته باشند و پس از مدتی که مادر داماد با همکاری زنان اقوام خویش دختر مورد پسند خویش پیدا می کردند به همراه یک یا چند تن از زنان خانواده داماد برای دیدن دخترمورد نظر به خانه او میرفتند و قسمی وانمود می‌کردند که مهمانی آمده ‌اند. دختر بعد از مدتی با آوردن چای وارد اتاق می‌شد و چای را به آن‌ها تعارف می‌کرد و پس‌ازآن به کناری می‌نشست. در این هنگام یکی از خواستگاران که از همه با تجربه‌ تر بود به بهانه‌های مختلف به‌طرف دختر رفته و چادر دختر را کنار زده دستی به سر وی می‌کشید و موهای دختر را جابجا می‌کرد تا ببیند که مبادا دختر کچل نباشد و موهای وی ساختگی نباشد. بعد از مطمئن شدن از موها، شروع می‌کرد به بو کردن دهان و زیر بغل و خلاصه تمامی بدن دختر که خدای‌ناکرده بوی بد ندهد. پس از انجام این کار ها اگر دختر موردپسند واقع ‌می شد به خانه داماد برگشته و شرح ماجرا را توصیف می‌کردند و داماد نیز با شرحی که خواستگاران می‌دادند تصویر دختر را در ذهنش مجسم می‌کرد و آنگاه موافقت و یا عدم موافقت خود را اعلام می‌داشت.

در صورت موافقت داماد، مراسم خواستگاری آغاز می‌گردید درر این مرحله فامیل دختر پرس وپال درمورد بچه و اعضای فامیل آن می‌کنند. در صورت موافقت شرایط خویش را به فامیل داماد می‌گویند. مثلا چقدر شیربها یا پول بها دخترمقدار طلا، لباس، وغیره برای دختر صحبت به عمل میاورند. در صورت موافقت هردو جانبین فامیل دختر روز شیرینی دادن را تعین می‌کنند.

مراسم نامزدی یاشیرینی کلان

پس از خواستگاری و پسند طرفین  مراسم نامزدی یا شیرینی خوری که این مراسم معروف به شیرینی کلان  است برپا می شود و به همین مناسبت از ۲۰ الی ۱۰۰ نفر از فامیل داماد و به همین تعداد از فامیل عروس دعوت می‌شوند. عروس در تخت که با رنگ شیرچائی مزین شده با داماد می‌نشینند چله الشی می کنند در این همین حال فامیل دختر سبد همراه با نقل و شیرینی که با رنگ شیرچائی آراسته شده به فامیل پسر تقدیم می‌کنند. اگر در سبد لباس مانده شده باشد در جواب باید فامیل داماد لباس بمانند درصورت عادی مقداری از پول را درمیان پاکت به فامیل عروس تقدیم می‌کنند.

مراسم شب حنا یا شب خینه

در شب حنا خانواده‌ی داماد مقداری از حنا را که در داخل یک ظرف بزرگ انداخته‌، همراه با دو شمع روشن داخل ظرف حنا و یک کیسه‌ی خشک حنا را داخل یک پتنوس مسی بزرگ قرار می‌دادند و همچنین مقداری نقل بادامی، یک عدد قند، چادر، جوراب، کفش را داخل مجمعه دیگری می‌گذاشتند؛ مجمعه اول را خواهر داماد و مجمعه دوم را زن دیگری از فامیل داماد، روی سرش قرار می‌داد و همراه با زنان و مردان فامیل به خانه‌ی دختر یا عروس آینده می‌بردند و یکی از زنان خوشبخت بالای عروس شال می‌انداخت. آنان کوشش می‌کردند که قبل از اذان نماز شام مراسم شال اندازی را انجام بدهند.

چندین دختر جوان که از خواهر خوانده های عروس بودند دور عروس را می‌گرفتند. مجمعه ها را در خانه‌ی عروس روی زمین می‌گذاشتند و یک زن از اقوام داماد که خوش‌سخن‌تر بود اشیاء داخل مجمعه ها را یکی‌یکی به مهمانان نشان داده و نام می‌برد و حضار نیز دسته‌جمعی می‌گفتند: خدا مبارک کند و خانه اش آباد.

خانواده داماد پس از انجام این مراسم دوباره به خانه‌شان رفته و نا وقت‌های شب دوباره به خانه عروس آمده و مراسم حنا گذاری را اجرا می‌کردند که در این مراسم عروس دست راست خود را بالای سرش گذاشته و مشت خود را محکم می بست و خواهر داماد آمده و کوشش می‌کرد تا مشت عروس را بازنماید و بعد از باز کردن مشت عروس در دستش یک حلقه انگشتر طلا می‌گذاشت و بعداً هفت‌دختر بر دست عروس خینه می‌گذاشتند.

حنا بستن داماد به این صورت بود که در دست راست داماد یک سکه و در دست چپ او مقداری قند قرار می‌دادند، سپس خاله و عمه داماد در طرفین داماد نشسته و یکی پول و دیگری قند را به‌عنوان شیرینی برداشته و شروع به حنا گذاشتن به دست و پای داماد می‌کردند. دو پسر ۱۲-۱۰ ساله به‌عنوان شاه بالای داماد انتخاب‌شده و دست‌وپایشان را حنا می‌بستند و برای عروس نیز دو دختر دم بخت به‌عنوان عروس بالا انتخاب می‌شد. حنا گذاشتن بر دست و پای عروس نیز توسط خاله و یا عمه او صورت می‌گرفت. حنا گذاشتن بر دست و پای عروس و داماد روش خاصی داشت و سعی می‌شد با استفاده از نخ، اشکال زیبایی ایجاد شود.

مراسم عروسی

پس از انجام مراسم شب خینه خواهرخوانده‌ها و دوستان عروس و داماد هرکدام شب را در خانه‌ی عروس و خانه‌ی داماد به سر می‌بردند.

صبح زود ساعت ۴-۳ قبل از طلوع افتاب داماد به‌اتفاق شاه بالاها، دوستان به سلمانی و حمام می‌رفتند و تا طلوع آفتاب در حمام مانده و داماد را شستشو می‌دادند. از سوی دیگر، برادر داماد با یک مجمعه که محتوی مقداری قند، نخود و کشمش، پول، کالا و شلوار و پتوی داماد با همراه یک آینه به در حمام می‌رفت و عده‌ای از مردم نیز او را همراهی می‌کردند.. از محتویات مجمعه، شیرینی حمامی و سلمانی را داده و لباس داماد را بر تنش کرده و پتو را بالای شانه‌هایش می‌انداختند و داماد را به سمت خانه‌اش می‌برند. در مسیر حمام تا منزل داماد، خواهر داماد، آینه را جلوی او گرفته و با او حرکت می‌کردند، زنان اسپند دود کرده و همراهان داماد نیز به آنان مقداری پول به‌عنوان شیرینی می‌دادند. در خانه‌ی داماد و به همراه او سلمان، حمامی و سایر دوستان مشغول خوردن صبحانه می‌شدند.

عروس را نیز غروب شب حنا به همراه خواهرخوانده‌هایش و درحالی‌که پارچه‌ای از حریر قرمزروی سرش انداخته و اطرافش را دختران جوان احاطه کرده‌اند به حمام می‌برند و مقداری نخود و کشمش و پول به‌عنوان شیرینی به حمامی می‌دهند. عروس وارد حمام می‌شود و فقط انگشت کوچک دست راستش را در خزینه‌ی حمام می‌زد و زنان نیز در مسیر عبور عروس اسپند دود می‌کردند.

مادر عروس تا آمدن عروس از حمام شوله غوربندی پخته کرده و همان روزبه همه شوله غوربندی می‌داد.

پس از پایان استحمام عروس را با ساز و دهل به خانه می‌آوردند و جشن عروسی اغاز می شود تعداداز نزدیکان عروس و داماد دهن دروازه ایستاده شده به مردم مانده نباشین می‌گویند. در داخل محفل هنرمندان باید آهنگهای مست وشاد می سرودند

نکاح مرحله دوم عروسی است که مطابق به شرایط اسلامی نکاح صورت می‌گیرد. درمراسم مهر تعیین می‌شود. دو شاهد و یکنفرپدر وکیل از طرف عروس در مراسم تعین می‌شوند شاهدین به اطاق عروس رفته موضوع عقد شرعی را به عروس ۳ بار تکرارمی‌کنند و عروس باید ۳ بار بلی گوید. شاهدین جواب ۳ بار بلی را به حاضرین اعلام می‌دارند. بعداً مهرتعیین می‌شود. پس از قبولی مهرهردو جانب، ملا امام خطبه می‌خواند.سپس ملا امام به حاضرین تبریک می‌گوید دوستان همه کف می‌زنندو بالای داماد نقل پاش می‌نمایند.

خوردن غذا. مرحله سوم شب حنا غذاخوری است.

آئینه مصاف. مرحله چهارم عروسی آئینه مصاف است. این فرهنگ از گذشته‌های خیلی دور درمیان افغانها باقی مانده‌است. درگذشته‌ها به نسبت تعصبات مذهبی و قومی نمی‌توانستند عروس و داماد همدیگر را الی همین لحظه ببینند که چه شکل دارد آیا عروس زیبا است یا نه. در زمان آئینه مصاف همدیگر را می‌ بینند. و هردو یک آیت خورد از قران را می‌خوانند و قران را بوسه می‌زنند.

کیک و مالیده. درین مرحله عروس و داماد کیک بزرگ را یکجا با کارد پاره می‌کنند. یکنفر از زنها که بنام اوقی یاد می‌شود کیک و مالیده را بمردم توزیع می‌کند. درین مرحله نزدیکان درکنار عروس دامادعکس های یادگاری می‌گیرند. و یکتعداد از قوم و خویش به زوج تحفه، پول یا طلا می‌دهند.

درین مرحله رقص و پایکوبی جوانان شدت می یابد. و برای چندین بار رقص یا اتن ملی را اجرا می‌کنند.

خدا حافظی. درین مرحله عروس و داماد در جلو دروازه ایستاده می‌شوند. پدر عروس به کمر دختر خود کمربند سبز رامی بندد و مردم به زوج تبریکات خودرا اظهار می‌کنند. و دراخیر عروس وداماد با یکتعداد از دوستان خود با وسایل ترانسپورتی شهرگشت می‌روند.

قابل ذکر است که در حال حاضربرخی از مراسم یاد شده به آسانی اما باقیمت گزاف انجام می شود.

سید محمد فهیم موسوی