الفارابی: معلم ثانی پس از ارسطو

در سال ۲۰۲۰ در تمام جهان با حمایت قزاقستان  و یونسکو ۱۱۵۰ سال روز تولد  فیلسوف بزرگ قزاق  الفارابی (۸۷۰-۹۵۰)   چهره بنیادی فلسفه در فرهنگ عرب ، که او را به عنوان “معلم ثانی” پس از ارسطو مشهور ساخت، برگزار می شود.

به قول مارکس، این اعتقاد کلی که در قرون وسطی مانند سایه ای بر اروپا ، بر خاورمیانه و شمال آفریقا امتداد یافته ،  دمیده بود و روحیه میداد: این روح ارسطو است. فارابی که به طور منظم آثار ارسطو را مورد مطالعه قرار داده و آنها را در محیط  عرب زبان بیان داشته و توضیح می داد، در شکوفایی دوم فلسفه یونان – پس از دوره باستان  و گسترش آن در تمام خراسان بزرگ سهم بسزایی داشت.

الفارابی در قلمرو قزاقستان امروز متولد شد. وی در فاراب ، بخارا ، مرو، بغداد و  حران ( کران ) تحصیل کرد. در میان آموزگاران او نه تنها مسلمانان ، با توجه به اینکه او همچنین با مسیحیان نستوره مانند یوهانا (یوان) بن حیلان تحصیل می کرد. الفارابی چندین زبان بلد بود و این  به او اجازه داد تا فرهنگهای یونانی ، سوری  و فارسی را آموخت. وی تا حدود سال ۹۳۲ در بغداد زندگی می کرد. سالهای آخر عمر خود را در دمشق ، حلب و مصر گذراند.

الفارابی اولین فیلسوف برجسته جهان عرب بود. منابع اصلی فلسفه او را می توان در سنت یونان یافت، در متون اصلی افلاطون و ارسطو ، در نئوپلاطونیسم و نئو ارسطویی اسکندریه. او خود را به عنوان ادامه دهنده سنت اسکندریایی قرار داد که   با الهام ازآن در یکی از آثار خود بیان می کند.

فارابی به معنای کامل کلمه فیلسوف بود ، همانطور که از تعهد وی به اولویت فلسفه بر الهیات مشهود است. و این اهمیت ویژه جهان بینی وی است ، اگر آن را با توجه به دیدگاههای دوره ای که او در آن زندگی کرده است در نظر بگیریم. وی همچنین مفهوم یک کشور جهانی را معرفی کرد ، مفهومی که در زمان ما اهمیت ویژه دارد. قابل توجه است که در عین حال وی احترام کاملی به هر فرهنگ و سنت مشاهده می کرد و مفهوم   تحمل پذیری از دیدگاه های سیاسی و فلسفی وی تعریف و پیروی می کرد.

گواهی بر عظمت سهم ال فارابی این واقعیت است که   ابن سینا ، یکی از بزرگترین نمایندگان فلسفه قرون وسطایی در مورد او  یاد کرده است. ابن سینا   تلاش کرد تا متافیزیک ارسطو را بفهمد ، اما وقتی او نظریات الفارابی را خواند ، توانست متن ارسطویی را بفهمد و رساله خودش را نوشت. فلسفه فارابی نه تنها در جهان عرب بازتاب یافت. فیلسوف برجسته یهود قرون وسطایی موسی بن میمون تحسین خود را از آثار متفکر قزاق پنهان نکرد. تا قرن سیزدهم ، هنگامی که سیاست های ارسطو به طور منظم مورد مطالعه قرار گرفت ، فارابی تنها فیلسوف قرون وسطایی بود که یک تفکر سیاسی اصیل را برای جهان عرب و مسیحی شکل می داد. از سهم وی در زمینه موسیقی نیز نباید از یاد برد. با استفاده از رسم سنت های فیثاغورسیان و ارسطوکسنوس و همچنین وسعت زیاد عقاید افلاطون و ارسطو ، فارابی مولف کتاب “کتاب بزرگ در باره موسیقی” شد ، اثری که از آن زمان تاکنون توسعه نظری و عملی موسیقی را تعریف و منشا میگیرد.

کار فارابی یکی از جنبه های نه چندان شناخته شده تأثیر فرهنگ یونان را برجسته می کند: گسترش آن به سمت شرق. نگاه یونان مدرن عمدتا به سمت غرب هدایت می شود و بخش بزرگی از کره زمین را از نظر جمعیت و قلمرو نادیده می گیرد. فارابی  مسیر تحقیق خود را در استپ های دوردست قزاقستان آغاز کرد، جایی که  با احساس اندیشه یونانی، فرصت یافت تا در مراکز بزرگ معنوی فرهنگ فارسی و عرب ، جایی که فلسفه و علم یونان جایگاه برجسته ای را به خود اختصاص داده است ،به فعالیت خود  ادامه دهد. او با آثارش سهم تعیین کننده ای در احیای اندیشه یونانی در جهان عرب زبان داشت،که از پیرنه ها تا مرزهای چین امتداد داشت.

دولت قزاقستان و دانشگاه ملی قزاقستان بنام  فارابی برای ترویج میراث فیلسوف ، یک پروژه خیلی بزرگ را به عهده گرفته اند. در قزاقستان ، جایی که جامعه یونانیان  خوشبختانه وجود دارد ، تمدن یونان از طریق آموزه های فارابی پذیرفته شده است. به عنوان بخشی از سال جهانی فارابی ، پیش بینی می شود یک کنفرانس بین المللی در آتن برگزار شود ، شهری که در آن “معلم اول” ارسطو تشکیل شد ، زندگی و تدریس می کرد. این همایش به طور مشترک توسط دیپارتمنت فلسفه دانشگاه ملی آتن بنام Kapodistrias و دانشگاه ملی قزاقستان بنام الفارابی و سفارت جمهوری قزاقستان در یونان و با در نظر گرفتن شرایط قرنطینه ، در صورت امکان برگزار می شود.

فارابی یک فیلسوف واقعی باقی میماند که کارش به بیشترین درجه درک جهانی شدن و افزایش تحمل پذبری در همه ابعاد زندگی اجتماعی-سیاسی کمک می کند. زندگی و آثار او نشان می دهد که تمدن یونان آن رشته ای است ، که دو جهان ، شرق و غرب را به هم وصل می کند.

گ.سیریس

پروفیسور فلسفه

دیپارتمنت فلسفه ، دانشگاه ملی آتن بنام Kapodistrian