سفر عمران خان به کابل چه پیامی دارد؟

بازی‌های پیچیده‌ی سیاسی میان افغانستان و پاکستان از آوان شکل گیری قلمرو پاکستان به عنوان دولت – کشور مستقل جریان داشت، افغانستان از بدو تأسیس کشور پاکستان (۱۹۴۷) که از هند بریتانوی جدا شد از رسمیت یافتن آن  در سازمان ملل رأی منفی داد، پس از آن در نظام‌های گوناگون افغانستان هر حاکم و زعیم اعم از شاهان و روسای جمهور، در قبال پاکستان نگرش منفی داشتند و این کشور را به چشم یک جغرافیای ضعیف و وصله شده از جغرافیای دیگر همسایه‌ها می‌دیدند، بارها شاهان و روسای جمهور افغانستان از مخالفان حکومت پاکستان حمایت نموده اند، حکومت‌های سردار داوود خان، ببرک کارمل، نجیب الله و قبل از آن نظام شهنشاهی از حامیان مخالفین سیاسی حکومت پاکستان بودند به آنان پناه می‌دادند و از بودجه دولت افغانستان مخارج شان تامین می‌شد.

متقابلا پاکستان نیز این دشمنی دیرینه را بی پاسخ نگذاشت، پناه دادن به مجاهدین به هدف سرنگونی دولت نجیب تا تحقق آرمان شان پایان نیافت، دولت پاکستان تا آن حد حمایت بی بدیل و قاطعانه شان را با مخالفین حکومت نجیب دوام داد که او و حکومت اش را سرنگون نمود اردوی منظم و ساختار نظامی افغانستان را از هم پاشاند و در آخرین ضربه، توسط نیروهای نیابتی اش او را به چوبه‌ی دار آویخت و جسد بی جان اش را سر چار راه آویزان نمود.

پاکستان با آگاهی از این موضوع که افغانستان با ثبات و قوی، درد سر برای این کشور است، هیچگاه نمی‌خواهد که در این جغرافیا دولتی قوی سر و سامان یابد که فردای آن مطالبات مرزی دیورند و حمایت از ناراضیان سیاسی پاکستان اولویت سیاست خارجی شان باشد.

نیروی نیابتی طالب که نزدیک به سی سال است پاکستان بالای آن سرمایه گزاری نموده است برگ برنده‌ی قوی در دستان آنان است، این نیروی نیابتی هم اکنون یکی از طرف‌های مهم میز مذاکره است که با حمایت همه جانبه پاکستان در دور قبلی گفتگوها توانسته بود افغانستان را دور بزند و به صورت مستقلانه با آمریکا به توافق برسد.

با این حال تنش‌های سیاسی میان دو کشور هنوز به قوت اش باقی است که گاهی با اظهارات مقامات حکومتی برجسته می‌گردد، چندی قبل امر الله صالح معاون اول رییس جمهور در سخنانی، پشاور را پایتخت زمستانی شاهان افغان خوانده بود، چنین اظهارات ریشه در اختلافات سیاسی عمیق دارد، از آن سو، پاکستان نیز با تقویت طالبان سعی دارد افغانستان را با ضربه زدن هزار زخم، وادار به تمکین از خواسته‌هایش کند، خواست پاکستان در قبال افغانستان شکل گیری دولت ضعیف است، دولتی که تسلط حد اکثری اسلام آباد در جای جای آن محسوس و چشمگیر باشد.

پاکستان از روابط نزدیک افغانستان – هند خرسند نیست این کشور نگران است که مبادا هند از نزدیکی عمیق با افغانستان منافع پاکستان را تهدید کند، چنانچه این نگرانی در اظهارات رسمی سخنگوی اردوی پاکستان بیان گردیده است، چند روز قبل بابر افتخار، سخنگوی ارتش پاکستان، در یک نشست خبری مشترک با شاه محمود قریشی، وزیر امور خارجه این کشور، گقت که برخی از حملات تخریبی در خاک پاکستان از سوی شماری از “کارمندان سرویس اطلاعاتی هند در خاک افغانستان” طراحی و اجراء می‌شود، ادعایی که به صورت رسمی از سوی وزارت خارجه افغانستان رد گردید.

بر علاوه، خطوط مرزی دیورند نیز از اولویت‌های حیاتی پاکستان به حساب می‌آید، تا زمانیکه این مورد به صورت ریشه‌ی حل نگردد انتظار داشتن از پاکستان در مورد صلح امری عبث و بیهوده است، اهمیت افغانستان به عنوان چار راه اتصال اقتصادی آسیای جنوبی به آسیای میانه یکی دیگر از اهمیت های استراتژیک پاکستان است که افغانستان در مسیر صلح به رفع این نگرانی ها پاسخ داشته باشد، مسئله‌ی نگرانی از نفوذ هند، حل شدن خطوط مرزی دیورند و استفاده اقتصادی پاکستان از پروژه های مهم که منافع حیاتی این کشور در آن نهفته است از حایز اهمیت ترین موضوعات است که بر می‌تابد مقامات افغان راه حل جامع در مورد ارائه نمایند، ورنه دید و بازدیدهای اینبار نیز همانند بیست سال گذشته بی نتیجه پایان یافته و افغانستان را به صلح نزدیک نخواهد ساخت، پاکستان در حال حاضر حربه‌ی فشار بنام طالب را در اختیار دارد و در هر زمان می‌تواند از آن در راستای تضعیف سازی حاکمیت ملی افغانستان استفاده نماید، با این حال به نظر می‌رسد که سفر عمران خان به کابل در راستای تحقق خواسته‌های فوق الذکر باشد.

دولت جدید آمریکا به رهبری بایدن در قبال افغانستان تغییر روش خواهد داد و پاکستان کماکان از تغییرات در روش آنان بی تأثیر نخواهد ماند، نقش پاکستان در این میان به گونه‌ی است که اگر فشار حد اکثری از سوی ایالات متحده وارد شود، این کشور روابط اش را به سمت روسیه و چین وسعت می‌بخشد، با این حال واقع بینی و ژرف نگری مقامات افغان در راستای ایجاد تحول در نشست با عمران خان می‌تواند این معمای لاینحل را منطعف تر و گامی را در راستای صلح نزدیک‌تر سازد.