فشار آمریکا بر پاکستان و آینده گروههای بنیادگرا
روز شنبه، ملا اختر منصور در خاک پاکستان هدف پمپادهای وزارت دفاع آمریکا، پنتاگون قرار گرفت. گروه طالبان، کشته شدن ملا اختر منصور، رهبر گروه طالبان را تأیید نموده است. این گروه، رهبر جدید همراه با معاونین شان را معرفی نموده است. هیبت الله آخندزاده، به عنوان رهبر جدید گروه طالبان انتخاب شده است. سراج الدین حقانی و ملا یعقوب پسر ملا محمد عمر معاونین او انتخاب شده اند. کشته شدن رهبر گروه طالبان در خاک پاکستان برای این کشور بی درد سر نبوده است. در تازه ترین مورد، مجلس سنای آمریکا کمک ۳۰۰ میلیون دالری این کشور به پاکستان را منوط و مشروط به اقدام نظامی این کشور علیه شبکه حقانی نموده است. قبل از این، باب کورکر، سناتو جمهوری خواه از ایالت تنسی که مسئول کمیته روابط خارجی سنای ایالات متحده آمریکا است مانع استفاده کمک آمریکا برای خرید هشت طیاره جنگی ۱۶-F برای پاکستان شد. او بیان داشت که پاکستان می تواند بدون کمک مالی ایالات متحده آمریکا طیاره جنگی را با قیمت ۷۰۰ میلیون دالر خریداری نماید نه با قیمت ۳۶۰ میلیون دالر. او گفته است که شبکه حقانی دشمن شماره یک ایالات متحده آمریکا و افغانستان به شمار می رود و در صورت کمک به پاکستان را افزایش خواهد داد که این کشور عملیات را بالای شبکه حقانی انجام دهد. آیا قطع کمک ها و مشروط نمودن کمک ها به صورت جدی ادامه خواهد یافت؟ آیا پاکستان اقدامات ایالات متحده آمریکا را جدی خواهد گرفت؟
شبکه حقانی، یکی گروه های تندرو و بنیادگرا بوده است که پیچیده ترین حملات را علیه نیروهای امنیتی افغانستان و نیروهای بین المللی در افغانستان انجام داده است. به همین خاطر، برای ایالات متحده آمریکا این شبکه به عنوان دشمن شماره یک محسوب می شود. بعد از آمدن ایالات متحده آمریکا در افغانستان هیچ شبکه و گروهی به اندازه شبکه حقانی قادر به حمله بر نیروهای بین المللی نبوده است. به دیگر سخن، شبکه حقانی بیش از هر گروه دیگر خون نیروهای امنیتی افغانستان و نیروهای بین المللی را ریخته است. به همین خاطر، ایالات متحده آمریکا اهمیت زیادی به سرکوب شبکه حقانی از سوی پاکستان دارد.
زمانی که ملا اختر منصور به عنوان رهبر گروه طالبان انتخاب شد زمزمه های وجود داشت که پاکستان شبکه حقانی را وادار به پیوستن به گروه طالبان نموده است. در عین حال، بر گروه طالبان فشار وارد نموده است که سراج الدین حقانی، رئیس شبکه حقانی را به عنوان معاون ملا منصور انتخاب نماید. در دگرگونی جدید در رهبریت گروه طالبان نیز، سراج الدین حقانی دوباره به عنوان معاون رهبر جدید گروه طالبان انتخاب شده است.
این اولین بار نیست که ایالات متحده آمریکا بر پاکستان به منظور اقدام نظامی بر پاکستان فشار وارد می کند. زمانی که بن لادن، رهبر شبکه القاعده در آبیت آباد پاکستان کشته شد فشارها بر پاکستان افزایش یافت. با این حال، پاکستان تا کنون اقدامی علیه گروه های که علیه نیروهای امنیتی و نیروهای بین المللی در افغانستان حملات را از خاک پاکستان سازماندهی می نماید، اقدام عملی ننموده است. اقدامات پاکستان تنها محدود علیه گروه های می شود که در خاک این کشور فعالیت دارد. براساس گفته احمد رشید، روزنامه پاکستانی سرکوب گروه های مخالف مسلح پاکستان از سوی ارتش پاکستان منجر به ناامن شدن بیشتر افغانستان شده است. زیرا، با حملات ارتش پاکستان بر مقر آن ها باعث شده است که آن ها به افغانستان متواری گردد.
ایالات متحده آمریکا نگران رشد بنیادگرایی در پاکستان است. زیرا، رشد بنیادگرایی در کشوری که دارای سلاح هسته ایی است تهدید مستقیم علیه منافع ملی و امنیت ملی آمریکا محسوب می شود. زیرا، احتمال آن وجود دارد که سلاح هسته ای پاکستان به دست گروه های دهشت افکن و بنیادگرا بیافتد. قبل از حادثه یازدهم سپتامبر تعدادی از اندیشمندان هسته ایی پاکستان موسسه خیریه ایی را راه اندازی نموده بود که به گروه های بنیادگرا کمک های بشردوستانه می نمود. برای آمریکا این تهدید بود. آمریکا در آن زمان بر این باور بود که این افراد دانش هسته ایی خود را در اختیار شبکه القاعده قرار داده است. در عین حال، برخی از این اندیشمندان هسته ایی پاکستان بر این باور بود که برای رهایی جهان اسلام لازم است که تمام این کشورها و گروه های بنیادگرا مجهز به سلاح هسته ایی شود. این تهدید هم اکنون نیز وجود دارد. زیرا، گرایش های جدی بنیادگرایی در درون ارتش و سازمان استخباراتی پاکستان وجود دارد. به همین خاطر، نیز آمریکا در صدد آن است تا بر این کشور فشار بیشتر وارد نموده تا این کشور نسبت خود را با بنیادگرا ها مشخص و تعریف نماید.
براساس گفته خلیلزاد، سفیر پیشین ایالات متحده آمریکا در افغانستان؛ در سال های نخست حضور آمریکا در افغانستان ایده ای مبنی بر وجود پناهگاه ها و پایگاه های آموزشی گروه طالبان و دیگر گروه های تروریستی در خاک پاکستان وجود نداشت اما، اکنون این ایده تقویت شده است که پناهگاه های گروه های تروریستی در خاک پاکستان قرار دارد. کشته شدن بن لادن و ملا اختر منصور در خاک پاکستان در واقع، تردید ها را از میان برد و آمریکا را متقین کرد که پاکستان لانه گروه های دهشت افکن است. با وجود این، آمریکا نمی تواند پاکستان را بیش از اندازه تحت فشار قرار دهد. زیرا، آمریکا ترس از آن دارد که این کشور دانش هسته ایی و سلاح هسته ایی خود را در اختیار گروه های تروریستی قرار ندهد. بنابراین، آمریکا فشار همراه با حفظ روابط دیپلماتیک خود را ادامه خواهد داد.
با وجود آنکه آمریکا نمی تواند فشار بیش از اندازه بر پاکستان وارد نماید اما، درک روابط پاکستان با گروه های بنیادگرا گام های موثر در درک ناامنی در منطقه است. درک ریشه های ناامنی و رشد بنیادگرایی می تواند آمریکا را کمک نماید که اقدامات بنیادی تر روی دست گیرد. به احتمال زیاد، در آینده حل مسئله کشمیر میان هند و پاکستان و حل مشکل خط دیورند میان افغانستان و پاکستان جزء برنامه های این کشور قرار خواهد گرفت. زیرا، درک روابط پاکستان با گروه های بنیادگرا این کشور را به مشکلات بنیادی میان کشورهای منطقه رهنمون خواهد کرد. با وجود به اینکه جنگ افغانستان برای ایالات متحده آمریکا طولانی شده است و اکنون مسئله برد و باخت در این جنگ نیز مطرح می شود، ایالات متحده آمریکا ناگزیر است که مسائل مذکور را جزء برنامه خود برای آوردن ثبات در منطقه در نظر بگیرد.
بنابراین، ایالات متحده آمریکا فشارهای خود را بر پاکستان افزایش خواهد داد. اما، فشارها به آن پیمانه نخواهد بود که اقتصاد پاکستان را فلج نماید. زیرا، فشارهای سنگین بر پاکستان منجر به رشد بیشتر بنیادگراها خواهد شد. با این حال، برای ثبات منطقه ایالات متحده آمریکا در نهایت مجبور خواهد شد که انگشت روی مشکلات مرزی کشورهای منطقه بگذارد. زیرا، بدون حل شدن مشکلات مرزی میان کشورهای منطقه امکان رهایی از جنگ افغانستان برای ایالات متحده آمریکا متصور نیست. تا زمانی که این مشکلات حل نگردد پاکستان نیز به صورت تمام عیار روابط خود را با گروه های بنیادگرا قطع نخواهد کرد و آن ها را به صورت تمام عیار سرکوب نخواهد کرد.
