نزدیکترین سیاره به زمین کدام است؟
هر بار که به منظومۀ شمسی و جایگاه زمین در این خانواده نگاه می‌کنیم، با این پرسش برمی‌خوریم که نزدیکترین سیاره به زمین کدام است؟ اگر روزی موفق شویم سفینه‌های سرنشین‌دار را به سوی سیارات بفرستیم، یا با فرستادن ناوگانی از سفینه‌ها به یک سیارۀ دیگر در منظومۀ شمسی مهاجرت کنیم، کوتاه‌ترین مسیر، ما را به کدام سیاره می‌رساند؟
اگر شما هم موقعیت سیارات را در منظومۀ شمسی بدانید، بی‌درنگ خواهید گفت که سیارۀ زهره ـ همدم زیبای شب‌های زمین ـ همسایۀ نزدیک ماست. گاهی به زهره خواهر زمین هم گفته می‌شود؛ زیرا شباهت‌های زیادی با هم دارند. اول این که یک سیارۀ سنگی است و می‌توان بر سطح آن فرود آمد. دوم در داخل منطقه یا زون حیات به دور خورشید در گردش است.
زون حیات به فاصلۀ مناسب یک سیاره از ستارۀ مادر گفته می‌شود که در آن فاصله، آب به شکل مایع وجود داشته باشد. در منظومۀ شمسی زمین در مرکز زون حیات، زهره در لبۀ درونی و مریخ هم در لبۀ بیرونی آن قرار گرفته‌اند.
شباهت سوم زهره با زمین، داشتن اتموسفیر است. به باور اخترشناسان در گذشته اتموسفیر زهره از نظر ترکیب و چگالی گازها با اتموسفیر زمین خیلی شباهت داشته، اما اکنون اتموسفیر زهره بسیار چگالی دارد. با این شباهت‌ها می‌توان گفت که زهره همزاد زمین است.
مدار سیارۀ ناهید و زمین برای مقایسه
سیارۀ ناهید در مدار بسیار غیرعادی و نسبتأ دایروی، در فاصلۀ حدود ۱۰۸ میلیون کیلومتری ـ ۰٫۷۲ واحد نجومی ـ به دور خورشید در گردش است. یک واحد نجومی به فاصلۀ زمین تا خورشید گفته می‌شود که ۱۵۰ میلیون کیلومتر می‌باشد. سیارۀ ناهید عجیب‌ترین مدار را در میان همۀ سیارات منظومۀ شمسی دارد.
وقتی سیارۀ ناهید بین سیارۀ زمین و خورشید قرار می‌گیرد، اثری را حس می‌کند که در اخترشناسی به آن مقارنۀ پایینی می‌گویند. در این حالت سیارۀ ناهید به نزدیکترین فاصله‌اش – ۴۱ میلیون کیلومتر – از زمین قرار می‌گیرد. سیارۀ ناهید هر ۵۸۴ بار یک دفعه در موقعیت مقارنۀ پایینی با زمین قرار می‌گیرد. به علت کم شدن حالت گریز از مرکز در مدار زمین، فاصلۀ زمین از زهره در ده‌ها هزار سال آینده بیشتر می‌شود. بنابراین نه تنها این همسایه نزدیک ماست، بل‌که با گذشت زمان سیارۀ ناهید در حالت راحت‌تر و خوب‌تر از امروز با ما قرار می‌گیرد.
زمین یک همسایۀ دیگر هم دارد که از گذشته‌ها رابطۀ بسیار نزدیکی با زمین داشته است. به باور اخترشناسان و مطالعۀ سنگ‌های آسمانی که از سطح مریخ به زمین رسیده، می‌توان گفت که بذر اولیۀ حیات در مریخ کاشته شده و بعد به زمین مهاجرت کرده است. به احتمال زیاد ما همه مریخی هستیم. مدار سیارۀ بهرام بسیار بیضی یا حالت گریز از مرکز را دارد. در نزدیکترین حالت یا حضیض، از خورشید ۲۰۶ میلیون کیلومتر و در دورترین حالت ۲۴۹ میلیون کیلومتر از خورشید فاصله دارد.
سیارۀ بهرام بعد از سیارۀ عطارد بیضی‌ترین مدار به دور خورشید را دارد. سیارۀ بهرام در هر ۶۸۷ روز زمینی یا ۶۹۹ روز خورشیدی یک بار خورشید را دور می‌زند و می‌توان گفت که یک سال در مریخ تقریبأ دو سال زمینی می‌شود. برای این که زمین و مریخ در نزدیکترین فاصلۀ ممکن با هم قرار بگیرند، باید هر دو در یک جهت خورشید باشند. یعنی مریخ باید در نزدیکترین حالتش از خورشید قرار بگیرد و برخلاف آن، سیارۀ زمین باید در دورترین حالتش از خورشید قرار داشته باشد. چنین حالتی در اخترشناسی همان مقارنه است و باعث می‌شود تا سیارۀ بهرام به درخشان‌ترین جسم آسمانی ـ مانند یک ستارۀ سرخ ـ در آسمان تبدیل شود که از نظر درخشنده‌گی با سیارۀ ناهید و مشتری رقابت می‌کند.
حتا در این حالت هم فاصلۀ میان سیارۀ بهرام و زمین بسیار محدود می‌باشد و با توجه به یک سال مریخی و تفاوت در سرعت گردش زمین و مریخ، این رویداد همیشه رخ نمی‌دهد. به گونۀ مثال، آخرین‌بار سیارۀ بهرام در سال ۲۰۰۳ به زمین نزدیک شد تا جایی که ۵۷ میلیون کیلومتر از زمین فاصله داشت. این نزدیکترین فاصلۀ میان زمین و مریخ در ۵۰ هزار سال گذشته بود. نزدیکترین فاصلۀ بعدی میان زمین و بهرام در ۲۰۱۷۸ یا ۱۸۱۶۲ سال بعد از امروز رخ می‌دهد. در آن روز مریخ و زمین ۵۷٫۶ میلیون کیلومتر از هم فاصله خواهند داشت.
همچنین تخمین زده شده که نزدیکترین فاصلۀ نظری میان این دو همسایۀ آسمانی ۵۴٫۶ میلیون کیلومتر خواهد بود. اما در گذشته در میان این دو سیاره هرگز چنین فاصله‌یی ثبت نشده است. با این حساب، می‌توان پرسید، چه چیزی باعث شده تا بشر همۀ تلاش‌های اکتشافی خود ـ در گذشته، امروز و آینده ـ را روی مریخ یا بهرام هزینه کرده و خواهد کرد. اما هنگامی که به دمای ۴۷۰ درجه‌یی در سطح سیارۀ زهره – این جهنم آتشین و داغ که حتا سرب در سطح آن آب می‌شود – نگاه می‌کنی، پاسخ ما روشن و مشخص است.
به دلیل چگالی در اتموسفیر، دمای زیاد و محیط کشندۀ ناهید، مطالعه و کشف سیارۀ الهه زیبایی برای بشر بسیار دشوار بوده است. به برکت اختراع روش تصویربرداری راداری، سطح این دنیای آتشین فقط در سال‌های اخیر برای ما مشخص شده است. اما با وجود آن برای مطالعۀ این همسایۀ زیبا، سفینه‌های مدارگرد و سطح‌نشین‌های زیادی را فرستاده‌ایم. با یک نگاه مختصر می‌توان گفت که از سال‌های ۱۹۶۰ تا کنون، مأموریت‌های زیادی برای مطالعۀ سیارۀ زهره یا ناهید انجام شده است.
بنابراین به دلیل دمای بسیار خشن و فشار اتموسفیری بسیار بالا در سطح زهره، می‌توان گفت که سیارۀ ناهید همسایۀ خوبی برای ما به شمار نمی‌آید. اما با وجود آن ناسا، آژانس فضایی روسیه – روس کوسموس ـ و آژانس فضایی هندوستان هر سه پلان‌هایی برای فرستادن سفینه‌های بیشتر به سوی سیارۀ زهره در سال‌های آینده دارند. شاید به این دلیل که زهره نزدیکترین سیاره به زمین است، نمی‌خواهند رد این همدم زیبای زمین را به راحتی رها کنند.
کی می‌داند شاید در سده‌های پیش رو، بشر با قاطعیت تمام بتواند راه را برای مهاجرت انسان به سیارۀ زهره باز کند. اما تا آن زمان باید از شانس زیستن در زمین – تنها بهشت مناسب برای همۀ موجودات زنده در منظومۀ شمسی – لذت برد. ترس ما این است که فعالیت‌های اقتصادی بشر باعث شود تا دما در سطح زمین هم به تدریج بالا برود و در نهایت به جهنمی مانند سیارۀ ناهید بدل شود.
