چرا نه به برادر و آری به اسحاق‌زی ـ طالبان با تندرویِ مولوی عبدالحکیم به دنبال چیست؟
اسحاق‌زی که یک روحانی تندرو است، تا همین اواخر مدرسه‌ای را در منطقه اسحاق‌آباد کویته اداره می‌کرد و از همین منطقه قوه قضائیه طالبان و یک شورای قدرت‌مندِ متشکل از روحانیون طالبان را رهبری می‌کرد. وظیفه این شورا توجیه شورش وحشیانه طالبان در افغانستان، از طریق صدور احکام دینی است.
مایکل سمپل می‌گوید که حضور چنین شخصیت ارشدی نشان می‌دهد که تیم مذاکره‌کننده از «وزن واقعی» برخوردار است و طالبان مذاکرات را جدی گرفته‌اند.
او می‌گوید انتصاب یک چهره تندرو به‌عنوان رییس تیم مذاکره‌کننده، برای آن‌عده از طالبان که نگرانند تیم مذاکره‌کننده طالبان تن به سازش دهد، سیگنال «اطمینان‌بخش» می‌فرستد.
رادیو اروپای آزاد/رادیو آزادی – فرود بیژن
عبدالحکیم اسحاق‌زی سال‌ها در شهر کویته در جنوب‌غرب پاکستان از انظار دور ماند. کویته شهری است که رهبری طالبان افغانستان، پس از آن‌که حمله به رهبری ایالات متحده به افغانستان در سال ۲۰۰۱، رژیم این گروه را سرنگون کرد، در آن مستقر بوده است.
اسحاق‌زی که یک روحانی تندرو است، تا همین اواخر مدرسه‌ای را در منطقه اسحاق‌آباد کویته اداره می‌کرد و از همین منطقه قوه قضائیه طالبان و یک شورای قدرت‌مندِ متشکل از روحانیون طالبان را رهبری می‌کرد. وظیفه این شورا توجیه شورش وحشیانه طالبان در افغانستان، از طریق صدور احکام دینی است.
اما اکنون، اسحاق‌زی که در دهه ششم عمر خود به‌سر می‌برد، پس از آن‌که از جانب رهبری طالبان به‌عنوان رییس هیأت مذاکره‌کننده این گروه در گفت‌وگوهای بین‌الافغانی صلح در دوحه‌ی قطر با حکومتِ به رسمیت شناخته‌شده بین‌المللی کابل، منصوب شد، در کانون توجهات قرار گرفته است.
انتصاب اسحاق‌زی به این سمت در ۵ سپتامبر، بخشی از جابجایی‌های اساسی در تیم مذاکره‌کننده ۲۱ نفره طالبان، پیش از آغاز مذاکرات مستقیم صلح در قطر بین طرف‌های درگیر جنگ افغانستان بود.
طالبان هیچ توضیحی درباره این تغییر ناگهانی ارائه نکردند.
منابع از درون طالبان می‌گویند که تیم مذاکره‌کننده این گروه تغییر کرده تا از قدرت تصمیم‌گیری در میز مذاکره برخوردار باشد.
کارشناسان می‌گویند که انتصاب اسحاق‌زی، که با هبت‌الله آخندزاده، رهبر طالبان، نزدیک است، می‌تواند تلاشی از جانب رهبری مرکزی طالبان برای تقویت کنترل مستقیمش بر مذاکرات دوحه باشد.
دفتر سیاسی طالبان در دوحه توسط ملا عبدالغنی برادر، یکی از بنیان‌گذاران گروه طالبان که فردی نسبتا میانه‌رو به‌شمار می‌رود، رهبری می‌شود.
اسحاق‌زیِ فوق محافظه‌کار جایگزین شیرمحمد عباس استانکزی شده است، کسی که در کنار ملا برادر مذاکرات طالبان را با ایالات متحده بر سر توافق‌نامه مهمی که در ماه فبروری امضا شد و هدف آن پایان‌دادن به جنگ افغانستان از طریق مذاکره است، رهبری کرد.
براساس توافق‌نامه ایالات متحده و طالبان، نیروهای بین‌المللی باید در بدل تضمین‌های ضدتروریسم طالبان ــ که در توافق‌نامه دوحه به مذاکره در مورد توافق آتش‌بس دایمی و تشریک قدرت با حکومت افغانستان متعهد شده ــ تا ماه میِ ۲۰۲۱ از افغانستان خارج شوند.
در این توافق‌نامه قرار شد که پنج‌هزار زندانی طالبان در بدل رهایی یک هزار عضو نیروهای امنیتی از اسارت طالبان، قبل از آغاز مذاکرات بین‌الافغانی، توسط دولت افغانستان آزاد شوند. آخرین گروه از زندانیان طالبان، به استثنای چند نفری که بعدا به قطر منتقل شدند، هفته‌ی گذشته از بند دولت رها شدند.
«دانشگاه جهاد»
کارشناسان می‌گویند که اسحاق‌زی به‌دلیل اعتبار دینی‌اش در میان طالبان، فردی بسیار مورد احترام است و در رده ملا آخندزاده به‌عنوان ارشدترین روحانی این گروه شبه‌نظامی قرار می‌گیرد.
«مایکل سمپل»، کارشناس شورش طالبان در «دانشگاه کویینز» در بلفاست می‌گوید: «این نکته مهم است زیرا طالبان دوست دارند برای کارهایی که انجام می‌دهند توجیه دینی بیاورند. بسیاری از فرماندهان و رهبران ارشد این گروه در واقع هرگز مدرسه نخوانده‌اند و بنابراین “فاقد صلاحیت” هستند. حضور اسحاق‌زی به هرکاری که تیم مذاکره‌کننده بخواهد انجام دهد اعتبار می‌بخشد.»
اسحاق‌زی از دارالعلوم حقانیه در شمال‌غرب پاکستان فارغ‌التحصیل شده و در همان‌جا تدریس کرده است. این مدرسه به خاطر تبلیغ تفسیر بنیادگرایانه از اسلام و تربیت نسلی از جنگ‌جویان طالبان افغانستان مشهور است.
برخی از بدنام‌ترین تروریست‌های جهان، از جمله ملا محمدعمر، بنیان‌گذار و رهبر معنوی طالبان ــ که در سال ۲۰۱۳ در پاکستان مُرد ــ و جلال‌الدین حقانی، رهبر سابق شبکه حقانی مستقر در پاکستان که متحد طالبان افغانستان است، از جمله فارغ‌التحصیلان این به اصطلاح دانشگاه جهاد در پاکستان هستند.
زادگاه اسحاق‌زی نیز شهرت و اعتبار وی را در نزد طالبان تقویت کرده است. او اهل ولسوالی پنج‌وایی ولایت قندهار در جنوب افغانستان است. پنج‌وایی خانه معنوی طالبان محسوب می‌شود.
مایکل سمپل می‌گوید: «این یعنی که اسحاق‌زی نماینده رهبری مرکزی و حوزه مردمی اصلی طالبان، یعنی روحانیون قبایل پشتون در منطقه لوی قندهار افغانستان، است.»
طالبان در اواسط دهه ۱۹۹۰ پس از پایان اشغال افغانستان توسط شوروی، ظهور کردند.
این گروهِ غالبا به‌لحاظ قومی پشتون، ابتدا در مدرسه‌های فوق محافظه‌کار اسلامی در پاکستان، که میلیون‌ها مهاجر افغان را در خاک خود جا داده بود، ظاهر شد.
مدرسه‌های پاکستان هزاران افغان را افراطی تربیت کرد و این افراد سپس به گروه‌های مجاهدین که شورشیان اسلام‌گرای مورد حمایت امریکا در جنگ علیه نیروهای اشغال‌گر شوروی بودند، پیوستند.
طالبان در سال ۱۹۹۴، دو سال پس از آن‌که مجاهدین قدرت را در افغانستان به دست گرفتند، در قندهار ظاهر شدند. درگیری میان جناح‌های مجاهدین به جنگ داخلی ویران‌گری دامن زد که باعث کشته‌شدن حدود ۱۰۰ هزار نفر تنها در کابل شد.
طالبان قول برقراری امنیت را دادند و تفسیر فوق محافظه‌کارانه خود از اسلام را به‌عنوان قانون بر افغان‌ها اعمال کردند. آن‌ها در سال ۱۹۹۶ کابل را تصرف کردند و دو سال بعد حدود ۹۰ درصد از خاک افغانستان را تحت کنترل داشتند.
«اعتماد کامل»
یک مقام استخباراتی حکومت افغانستان که نمی‌خواهد نامش فاش شود، می‌گوید که «اعتماد کامل و نزدیک‌بودن» ملا آخندزاده با اسحاق‌زی، کلید انتصاب وی به‌عنوان مذاکره‌کننده ارشد طالبان بوده است.
این مقام می‌گوید: «طالبان و ایالات متحده می‌خواهند مذاکرات را قبل از انتخابات ماه نوامبر ایالات متحده به نتیجه برسانند و اسحاق‌زی کسی است که صلاحیت تصمیم‌گیری در میز مذاکره را دارد.»
این مقام همچنین می‌گوید که انتصاب اسحاق‌زی «تنش جدی» را بین ملا برادر، رییس دفتر سیاسی طالبان و استانکزی، مذاکره‌کننده اصلی سابق طالبان که اکنون به سمت معاون رییس هیأت مذاکره‌کننده طالبان تنزل یافته است، به همراه داشته است.
هم ملا برادر و هم استانکزی همچنان اعضای تیم مذاکره‌کننده ۲۱ نفره طالبان هستند.
ملا برادر به‌عنوان دومین فرد رهبری طالبان در زمان ملا عمر خدمت می‌کرد و قبل از دستگیری‌اش در شهر کراچی پاکستان در سال ۲۰۱۰، عملیات‌های نظامی طالبان را در جنوب افغانستان هماهنگ می‌کرد.
برخی معتقدند که پاکستان، حامی اصلی طالبان، در سال ۲۰۱۰ ملا برادر را دست‌گیر کرد چون او مخفیانه درحال تسهیل مذاکرات بین کابل و رهبری طالبان بود. برادر دیری‌ست از مذاکرات صلح بدون دخالت پاکستان حمایت کرده است.
در مقابل، «آنتونیو جیوستوزی»، کارشناس طالبان در «انستیتوت خدمات متحده سلطنتی» در لندن می‌گوید که استانکزی «نفر پاکستان» به‌شمار می‌رود.
اسلام‌آباد دیری‌ست به فراهم‌کردن پناه‌گاه امن و کمک به طالبان در افغانستان متهم است.
روابط پاکستان با طالبان به دهه ۱۹۹۰ برمی‌گردد؛ زمانی که این کشور اسلحه، آموزش و اطلاعات را برای شبه‌نظامیان فراهم می‌کرد. پاکستان یکی از سه کشوری بود که رژیم طالبان را به‌عنوان دولت افغانستان به رسمیت شناخت. پس از سقوط این رژیم در سال۲۰۰۱، بسیاری از رهبران طالبان به خاک پاکستان پناه بردند.
ناظران می‌گویند که پاکستان طالبان را به‌عنوان ضمانتی برای دست‌یابی به اهداف استراتژیک دیرینه خود در افغانستان می‌داند؛ از جمله نصب یک حکومت طرفدار پاکستان در کابل و محدودکردن نفوذ هند، رقیب اصلی پاکستان، که از قضا رابطه نزدیکی با کابل دارد.
نشانه‌های مبهم
اسحاق‌زی به‌عنوان یک روحانی تندرو شهرت پیدا کرده است و به بازگرداندن امارت اسلامی این گروه که از سال ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ بر افغانستان حاکم بود، متعهد بوده است.
کارشناسان می‌گویند که انتصاب وی، سیگنال‌ها متناقض و مبهمی را از درون طالبان به بیرون می‌فرستد.
مایکل سمپل می‌گوید که حضور چنین شخصیت ارشدی نشان می‌دهد که تیم مذاکره‌کننده از «وزن واقعی» برخوردار است و طالبان مذاکرات را جدی گرفته‌اند.
او می‌گوید انتصاب یک چهره تندرو به‌عنوان رییس تیم مذاکره‌کننده، برای آن‌عده از طالبان که نگرانند تیم مذاکره‌کننده طالبان تن به سازش دهد، سیگنال «اطمینان‌بخش» می‌فرستد.
با این‌حال مایکل سمپل می‌گوید «کسانی که معتقدند می‌توان طالبان را متقاعد کرد که سازش کنند، استدلال می‌کنند که حضور چنین شخصیتی ارشدی، تیم مذاکره‌کننده را کمک می‌کند تا بتواند بر سر هرچیزی که در میز مذاکره توافق کرد، به بقیه گروه نیز بقبولاند.»
ترجمه: از روزنامه اطلاعات روز
