چهار دهه پس از تهاجم قشون سرخ بر افغانستان؛ روایت دو طرف جنگ

درست چهاردهه از تهاجم قشون سرخ اتحاد شوروی پیشین بر افغانستان گذشته است اما هنوز هم دو طرف این جنگ، حکایات و استدلال خود را برای حقانیت آنچه انجام دادند، دارند.

در نزدیک به یک دهه، ۱۹۸۹-۱۹۷۹، حضور نظامی شوروی در افغانستان، کم و بیش یک میلیون افغان و حدود ۱۴ هزار نظامی قشون سرخ کشته شد و هزاران نفر دیگر زخمی، معلول و معیوب شدند. با آنم، ارقام دقیقی از تلفات افغان‌ها در این جریان واضح نیست. همچنین این جنگ نزدیک به هفت میلیون افغان را مجبور به ترک کشورشان کرد.

سلیمان، که در زمان حضور قشون سرخ در افغانستان فرماندۀ یک گروه ۱۲ نفری مجاهدین بود و بر ضد روس‌ها می‌جنگید، ثمرۀ اشغال افغانستان توسط اتحاد شوروی وقت را “جز بدبختی و ویرانی به مردم افغانستان” چیز دیگری نمی‌داند.

سلیمان هنوز هم می‌گوید که “جهاد در برابر روس‌ها” رسالت دینی‌اش بوده است، زیرا به گفتۀ وی روس‌ها به “ترویج کمونیزم و کفر” می‌پرداختند.

جنگ شوروی در افغانستان ده سال دوام کرد و قشون سرخ در سال ۱۹۸۹ میلادی افغانستان را ترک کرد، اما زخم‌ها و آلام فزیکی و روحی فراوانی را هم بر جسم و روح افغان‌ها و هم بر پیکر نظامیان روس برجاگذاشت.

عبدالکبیر در سال‌های ۱۹۸۰ در صفوف مجاهدین بر ضد نظامیان روس می‌جنگید. او می‌گوید که تا هنوز هم پی نبرده است که روس‌ها با چه منطقی وارد افغانستان شده بودند. او تمام بدبختی‌های چهار دهۀ اخیر در افغانستان به شمول جنگ‌های داخلی را به اشغال افغانستان توسط قشون سرخ ربط می‌دهد.

پایان جنگ شوروی در افغانستان، سرآغاز جنگ دیگر در این کشور بود. دو سال پس از خروج قشون سرخ از افغانستان مجاهدین به پیروزی رسیدند و چند ماه پس از آن جنگ‌های داخلی در افغانستان آغاز شد که منجر به کشته و زخمی شدن و آوارگی بیشتر شهروندان شد.

اما روایت نظامیان پیشین روس از جنگ در افغانستان چیز دیگر است، با گذشت چهار دهه، هنوز هم برخی نظامیان پیشین روس بر ضرورت تهاجم قشون سرخ بر افغانستان مهر صحه می‌گذارند.

الیاس داوودی، کارمند پیشین استخبارات روسیه می‌گوید که حضور قشون سرخ در افغانستان “ضروری” و برای “دفاع از مرزهای جنوبی” اتحاد شوروی وقت بود. او می‌گوید که مسکو باید می‌دانست که در پیرامونش چی می‌گذرد.

آقای داوودی که اکنون ۵۲ سال عمر دارد، در سال ۱۹۸۶ هنگام انجام وظیفه در ولایت هرات، یک پایش را در اثر انفجار ماین از دست داد. او به خبرگزاری فرانس پرس گفت: “ما نوادگان فاتحان جنگ دوم جهانی بودیم و برایمان مهم بود که خود را به اثبات برسانیم. برای مان همان (جنگ افغانستان) جنگ مان بود”.

به تاریخ ۲۷ دسمبر ۱۹۷۹ نظامیان روس وارد افغانستان شدند. بیش از ۶۰۰ هزار نظامی قشون سرخ در جریان یک دهه به افغانستان اعزام شدند و دربرابر تنظیم‌های جهادی که از سوی غرب، به ویژه ایالات متحده حمایت می‌شدند، درگیر نبرد سخت و نفس‌گیر شدند.

ولادیمیر ویچیفتسف، نظامی پیشین قشون سرخ که ۱۶ ماه در افغانستان به صفت افسر کشف وظیفه اجرا کرد، اعزام نظامیان شوروی وقت را به افغانستان “تصمیم درست” می‌خواند.

آقای ویچیفتسف که حال ۵۸ سال عمر دارد، در اثر انفجار ماین در افغانستان زخمی شد و به گفتۀ خودش برای یک ماه بی‌هوش و بین مرگ و زندگی در تقلا بود و پس از نجات از مرگ هم برای همیش معلول و نابینا شد. با این حال او با تایید بر درست بودن جنگ شوروی در افغانستان گفت: “کشور بزرگی مانند کشور ما باید بر آنچه در مناطق همجوارش اتفاق می‌افتد، کنترول داشته باشد.

حضور قشون سرخ در افغانستان هم در آن وقت و هم اکنون به شدت میان عامۀ روسیه نامحبوب بوده است.

با اینحال، کمیتۀ امور دفاعی پارلمان روسیه، زیر فشار شدید نظامیان پیشین روس، اکنون از لایحه‌ای حمایت کرده است که گویا قشون سرخ حکومت وقت افغانستان را کمک کرد تا بر ضد “گروه‌های دهشت افگن و افراط‌گرا” مقابله کرده و از گسترش تهدیدات امنیتی به سمت اتحاد شوروی وقت جلوگیری کند.